About us
Version 1.2.2, dated July the 29th, 2025
upcoming
WERSJA POLSKA
Ustalono dwie odrębne linie genetyczne Roszkowskich.
Pierwsza, liczniejsza, wywodzi się od ostatniego współnego przodka wszystkich przedstawicieli tej podgrupy, który został oznaczony przez FamilyTreeDNA haplogrupą I-FTC70729, natomiast przez YFull - I-FTD28626. Wywodzą się od niego trzy linie, mające przedstawicieli odpowiednio w Roszkach-Ziemakach a następnie w Kropiwnicy-Raciborach (przydomek Charcuk/Harcuk) [gałąź bez ustalonej bardziej szczegółowo haplogrupy], w Roszkach-Bieńkach (przydomek Łoś) i w Konopkach w parafii jedwabieńskiej [haplogrupa I-FTC73214], w końcu w Roszkach-Chrzczonach (przydomek Goray), w Roszkach Leśnych (przydomek Goźdź) i w Łapach-Korczakach (przydomek Krawczyk) [haplogrupa I-FTD28920, identyczna z tą jaką 18 marca 2025 roku ustalił zespół Y-Full]. Ten ostatni przydomek poświadczony jest od drugiej połowy XVII wieku w Roszkach-Wodźkach i w Łapach i wywodzi się przypuszczalnie z Roszk-Wodźk. Znaczyć to może że potomkami osoby oznaczonej haplogrupą I-FTD28920 są potomkowie pierwotnych mieszkańców trzech dużych wsi w Roszkach: Michałkowych Leśnych, Chrzczonów i Wojtkowiąt (Wodźków). Brak źródeł historycznych pozwalających odtworzyć jego imię. Stawiamy hipotezę, że mógł on być jednym z kilku założycieli bądź pierwszych osadników w Roszkach i synem mężczyzny, od którego wywodzą się wszyscy przedstawiciele głównej linii Roszkowskich. Różnie szacuje się jego datę urodzenia. Pierwszą datą jest podany w przybliżeniu rok 1203, oparty na algorytmie FTDNA (według stanu na dzień 29 maja 2025 roku). Uznajemy ją za mało prawdopodobną, gdyż zbyt wczesną: narodziny protoplasty rodu Roszkowskich musiałyby wówczas poprzedzać o ponad dwa stulecia moment założenia Roszk. W takim scenariuszu założycielami wsi byliby dopiero jego praprawnukowie, albo i synowie tych ostatnich. Stopień pokrewieństwa istniejący między nimi byłby zbyt odległy w świetle obecnie przyjmowanego modelu, że założycielami wsi byli bliżsi krewni, tworzący jedną wspólną rodzinę. Algorytm Y-Full w obecnej wersji (stan na 29 maja 2025 roku) zakłada, że urodził się on około siedmiuset lat temu. Datowanie to jest w naszej opinii znacznie bliższe rzeczywistości, choć być może wciąż nieco przeszacowane: w świetle najstarszych źródeł pisanych, analizy nazw własnych oraz po umieszczeniu ich w kontekście przestrzennym oszacowaliśmy ten przedział na około 1375 roku, czyli 650 lat temu. Większą precyzją zdaje się odznaczać datowanie najstarszych ustalonych konarów tego genetycznego drzewa genealogicznego, w szczególności I-FTC73214, około 1353 roku (według datowania z 7 kwietnia 2025 roku).
Linia ta wywodzi się ze względnie rzadko występującej w Polsce (około 8,5 procenta mężczyzn) haplogrupy I1 obejmującej tak zwaną ludność staroeuropejską (przedindoeuropejską), a spośród niej tę, która po ustąpieniu ostatniego zlodowacenia zasiedliła Skandynawię. Po najeździe Indoeuropejczyków uległa ludom mówiącym językiem z grupy północnowschodnich języków germańskich. W chwili obecnej znane są pokrewne wyniki genetyczne datowane na pierwsze tysiąclecie przed Chrystusem pochodzące z południowej Szwecji i południowo-zachodniej Finlandii, którą to krainę zasiedlili przybysze ze Szwecji, oraz z Nadrenii. Stąd założenie, że odlegli przodkowie podlaskich Roszkowskich przenieśli się na dzisiejsze ziemie polskie właśnie ze Szwecji (albo z terenów dzisiejszej Szwecji) w pierwszym tysiącleciu po Chrystusie. Ich linie rozeszły się z linią Roszkowskich mniej więcej w połowie pierwszego tysiąclecia przed Chrystusem. Jedyny znany wynik genetyczny młodszy od skandynawskich pochodzi od osoby noszącej niemieckojęzyczne nazwisko Grunwald i mającej najstarszych ustalonych historycznie przodków po mieczu na terenie Niemiec. Tworzy on z Roszkowskimi haplogrupę I-FTC70941, datowaną przez FTDNA w przybliżeniu na 550 rok po Chrystusie (stan na dzień 7 kwietnia 2025 roku). Z braku większej liczby pokrewnych wyników genetycznych nie jest obecnie możliwe zawężenie przedziału czasowego, w którym przodkowie tej linii genetycznej Roszkowskich osiedli w Polsce. Można jedynie przypuścić jako najbardziej prawdopodobną jedną z dwóch głównych fal wychodźczych ze Skandynawii: gocką (tudzież bliską jej przestrzennie i czasowo gepidzką), tworzącą od I do V wieku po Chrystusie wzdłuż linii Wisły i Bugu kulturę wielbarską, albo tak zwaną "wikińską", związaną na przykład ze skandynawskimi najemnikami w służbie pierwszych Piastów.
Na Podlasiu Roszkowscy, względnie przedstawiciele rodu, z którego wyodrębniła się linia Roszkowskich, mogli osiąść w czasie kolonizacji prowadzonej przez Piastów mazowieckich przenosząc się tam z Mazowsza albo - co bardziej prawdopodobne - przez wielkiego księcia Witolda Kiejstutowicza przenosząc się tam z Kujaw albo - co mniej prawdopodobne - z Wielkopolski, aczkolwiek założenie to pozostanie li tylko domysłem do czasu potwierdzenia go przez nowe dane genetyczno-genealogiczne.
Przedstawicielem drugiej jest potomek rodziny wywodzącej się z Roszk-Sączków o przydomku Kopeć, który dzieli z dwoma przedstawicielami rodu Żebrowskich z parafii sieluńskiej w Ziemi Różańskiej (obaj mężczyźni pochodzą po mieczu z Żebrków i z Żerani Małych) wspólną haplogrupę R-BY86773. Datowanie tej haplogrupy wydaje się późniejsze od tych, które proponują algorytmy FTDNA (połowa XIII wieku), a nawet YFull. Ten ostatni powstanie tej haplogrupy, oznaczonej jako R-S6596, datuje na około 1375 rok. Jej przedstawiciele przybyli z północnego Mazowsza na Podlasie w pierwszej połowie XV wieku w ramach osadnictwa drobnorycerskiego wspieranego przez książęta z dynastii piastowskiej. Żebrki założył w 1437 roku z nadania księcia Władysława I płockiego Klemens z Kijewic pod Przasnyszem i niewykluczone, że w okolicach Przasnysza należy szukać pierwotnego gniazda rodowego tej linii Roszkowskich. Jego bliski krewny, Gosław z Kijewic, poświadczony jest jeszcze wcześnej, w 1426 roku jako rycerz otrzymujący od księcia Janusza I Starszego (warszawskiego) nadanie nad Małym Brokiem. Pierwotnym herbem owego rodu rycerskiego Żebrków jest Półkozic (Żebro). Ich bliskimi krewnymi genetycznymi są również Abramowscy z Ziemi Liwskiej, a także Goskowie z Gosk-Pełk. Owocem pełnego zsekwencjonowania próbki Abramowskiego jest ustalenie zgodnej z Żebrowskimi i Kopeć-Roszkowskimi haplogrupy R-FT224294. Jeśli przyjąć za źródłami pisanymi, że protoplastą tej rodziny Abramowskich był Abraham de Rzebri, który pochodził z gniazda rodowego Żebrowskich z północnego Mazowsza i który 1468 roku z ojcem Jerosławem de Rzebri i z bratem nabył ziemię w parafii Kałuszyn, w okolicy szlacheckiej Kałuszyn w ziemi Liwskiej, wówczas postanie tej haplogrupy należałoby datować na około 1425 rok, czyli znacznie później, niż algorytm FTDNA. Do dnia dzisiejszego we wsi Abramy mieszkają potomkowie Abrama de Rzebri. Z kladu Żebrowskich miały pochodzić także rodziny Szemborskich/Szymborskich, Michałowskich i Falbogów, jednak brak wyników badań chromosomu Y przedstawicieli tych rodzin pozwalających na weryfikację tego przekazu, dodatkowo rodziny pieczętowały się herbem Jasieńczyk a nie Półkozic. Informacja na temat rodziny Gosków pochodzi od p. Andrzeja Brzóski (Facebook, 21 grudnia 2024 roku).
Już te pierwsze wyniki oparte na omówieniu kilku próbek pozwalają na dokonanie trzech spostrzeżeń:
- wszystkie wyniki w powiązaniu z danymi źródłowymi i wiedzą z zakresu historii lokalnej wskazują na wierność małżeńską w każdym z około dwudziestu pokoleń każdej z badanych linii. Nie ma śladu tak zwanego przełamania linii, następującego na drodze czy to przysposobienia obcego genetycznie dziecka (w tym przypadku chłopca), czy to poczęcia dziecka poza węzłem małżeńskim;
- okoliczność, że wszystkie próbki pochodzą od mężczyzn, których najstarsi znani ze źródeł historycznych lub z tradycji rodzinnej przodkowie wywodzą się z Roszk (Roszków) na Podlasiu, zdaje się potwierdzać założenie znacznej przewagi liczbowej podlaskich Roszkowskich wśród wszystkich żyjących dzisiaj Roszkowskich;
- przykład podlaskich Roszk pokazuje, że rzeczywisty przebieg początków osadnictwa drobnoszlacheckiego w ziemi bielskiej bywał niekiedy bardziej złożony niż w modelu przedstawionym przez Zygmunta Glogera w jego pracach wydrukowanych w 1870 i w 1873 roku i rozwiniętym w latach sześćdziesiątych przez prof. Jerzego Wiśniewskiego.
Według tego modelu poszczególne zaścianki wchodzące w skład gniazda rodowego były zakładane przez synów założyciela rodu, a ich nazwy pochodziły najczęściej od ich imion. Poświadczone genetycznie przykłady Roszk-Sączków i Roszk-Włodków dowodzą przyjmowania nazwiska Roszkowski przez przedstawicieli innych rodów (być może, odpowiednio, Żebrowskich i Piszczatowskich, przy niedowiedzionym i zapewne niemożliwym do dowiedzenia w oparciu jedynie o źródła pisane założeniu, że Roszki założyli pierwsi osadnicy pochodzący z przeważającej liczbowo i geograficznie - chodzi tu o liczbę zaścianków - linii o haplogrupie I), wchodzących w posiadanie zaścianków lub ich części najczęściej drogą wykupu albo pójścia w przystępy. Podobne zjawisko opisane zostało w przypadku leżących nieopodal Jamiołk i kilku różnych genetycznie rodzin Jamiołkowskich, z jedną przeważającą, wywodzącą się od założycieli tej miejscowości. Natomiast przykładem gniazda rodowego niemal w pełni zgodnego z modelem glogeriańskim są Łapy, aczkolwiek nawet tam z jednym odstępstwem, a mianowicie zaściankiem o symptomatycznej nazwie Zięciuki.
Nadto z jeszcze nieopublikowanych źródeł zewnętrznych wobec projektu wiadomo, że:
- do haplogrupy I-Z59 należy próbka pochodząca od Roszkowskiego o przydomku Cieplak. Rodzina ta wywodzi się z Roszk-Trojanków i pochodzi ze wspólnego pnia z wyżej wymienioną pierwszą linią genetyczną Roszkowskich. Część Cieplaków osiadła w Kropiwnicy-Gajkach już w XVII wieku;
- Roszkowscy z Roszk-Włodków należą do trzeciej linii genetycznej Roszkowskich (R1a, dokładnej R-Y16500), którą współdzielą z przedstawicielami okolicznych rodzin: Gołaszewskich, Kamieńskich, Kierzkowskich, Piszczatowskich, Stypułkowskich, Tołwińskich, Wnorowskich oraz niektórych Płońskich. Pierwszy raz poświadczeni w dochowanych źródłach w 1440 roku, zasiedlili oni południową część parafii kobylińskiej. Najbliższymi krewnymi tejże rodziny Roszkowskich są przypuszczalnie Piszczatowscy, bowiem część Roszk-Włodków nosiła nazwę Roszki-Piszczaty. Ród ten wywodził się z końca XIV wieku z ziemi łęczyckiej, osiadł na Podlasiu przypuszczalnie za czasów wielkiego księcia Witolda Kiejstutowicza, i pieczętował się herbem Rola (względnie Rolicz), co w przypadku Roszk-Włodków poświadczają dwa zapisy pochodzące z drugiej połowy XVI wieku znane dzięki Kapicjanom. Przedstawicielami tej linii są Roszkowscy o przydomku Ślosarz, których część osiadła w Łupiance Nowej;
- z innego laboratorium pochodzi wynik Roszkowskiego wywodzącego się spod Korycina, z historycznej ekonomii grodzieńskiej, obejmującej między innymi Puszczę Kuźnicką. Przynależy od do odmiennej haplogrupy, a mianowicie I-M423, tradycyjnie oznaczanej symbolem I2a1b, zwaną niekiedy "dynarską". Jego wynik nie pasuje do żadnej z dotychczas znanych haplogrup przedstawicieli kilku rodów osiadłych w Roszkach. Roboczo przyjmujemy założenie, że poza nazwiskiem nie łączy go nic z podlaskimi Roszkowskimi. Wynik ten należy umieścić w szerszym kontekście - wywodzących się od chłopów z ekonomii grodzieńskiej Łapińskich, Kalinowskich i Leszczyńskich, których haplogrupy również są odmienne od haplogrup potomków drobnoszlacheckich podlaskich rodów Łapińskich, Kalinowskich i Leszczyńskich;
- istnieje dodatkowy wynik wskazujący na haplogrupę "słowiańską" R-M198, przypuszczalnie różną od linii Żebrowskich i Roszkowskich z Roszk-Sączków. Test wykonał pochodzący z Podlasia Roszkowski o nieznanym przydomku ani dokładniejszym miejscu pochodzenia, Nie mamy dostępu do szczegółowych wyników jego próbki.