Family name "Roszkowski" is worn by circa eight thousand persons in the World, mainly in Poland (almost six thousand persons), but also in the United States of America, Germany and Austria (sometimes taking form von Roschkowski, Roschkowski, Ruschkowski), Lithuania (Raškauskas, Raškauskis), Russia (Рошковский, Рожковский), Belarus (Рашкоўскі), Ukraine (Рошковський), Brazil (Ruczkowski, Ruskowski, Roskoski), Norway, Sweden, Denmark, Bohemia et cætera. Now-extinct branch of the Roszkowskis (Roșcovschi) was living also in Romania. The form Ροσκόφσκι have been attested in Greece. An archaic form "Roszko" could be legitimately accepted as primary form of current form of this name. In the past it happened, too, due to the great vowel shift (id est disappearance of the long vowels) in Polish, that this name was being written as Rószkowski and Ruszkowski. Since then until now some Roszkowskis follow such a modified spelling of their family name.

This, first time attested in sources known to us in 1384 in Greater Poland (spelled as Rosscowski), in 1387 in Łęczyca Land (spelled as Roszcowski, Roscowski) and only in 1449 in Podlachia [confer the banner image visible above presenting its transcript drawn up by Ignatius Kapica circa 1800], was being coined independently until early 17th century in different places in then Kingdom of Poland and in Grand Duchies of Lithuania and, possibly, of Moscow. This phenomenon proves - and explain at the same time - plurality of origins of contemporary Roszkowskis. Lack or scarcity of the oldest written sources makes certain and undoubtful attribution of some modern era Roszkowskis to these first occurrences impossible. Furthermore the landscape becomes even less readable and more enigmatic given multitude of heraldic traditions transmitted by the Roszkowskis, the majority of whom being of noble origin, either having belonged to petty nobility or ennobled by Polish kings and, mostly in the second half of 19th century, by Russian emperors. The most exhaustive list of the family crests used by the Roszkowskis, established by Tadeusz Gail in his armory, enumerates 13 of them (this number can be reduced to a dozen, given that Rolicz is an alternation of Rola coat of arms).

At least since mid-17th century most of the Roszkowskis have been using Ogończyk coat of arms, they pointed it out as part of the their arguments in proceeding during the great investigations of the title of nobility. This is why we have chosen as family crest icon above a photograph of a contemporary stained glass window in Płonka Kościelna parish church in Podlachia. Despite the fact that majority of the Roszkowskis are descendants of the settlers of the Roszki village from Podlachia in the first half of the 15th century, the overall picture still remains unclear, all the more so given divergent, thus hard to interpret results of first Y-DNA tests, obtained in different laboratories and belonging to three Roszkowskis which were known at the time when the idea of this project arose. Besides, the clearing and settlement were out in condition of weak princely authority and still undefined boundaries at the very heart of an uninhabited wild forest. Therefore hard-to-reach lots have been usually colonised by members of a few blood related families who provided each other with help and support during this first, difficult and sometimes dangerous (forays) stage. It is reasonable to assume that the Roszkowskis' and their relatives ancestors did the same. So far, we have not established the genetic proximity of the main Roszkowskis lineage with any of local families neither far-off families sharing the same coat of arms.

WERSJA POLSKA

Nazwisko „Roszkowski” nosi około ośmiu tysięcy osób na całym świecie, głównie w Polsce (prawie sześć tysięcy), ale także w Stanach Zjednoczonych, w Niemczech i w Austrii (niekiedy zapisywanych jako von Roschkowski, Roschkowski, Ruschkowski), na Litwie (Raškauskas, Raškauskis), na Białorusi (Рашкоўскі), na Ukrainie (Рошковський) i w Rosji (Рошковский, Рожковский), w Brazylii (Ruczkowski, Ruskowski, Roskoski) itd. Dzisiaj wygasła linia Roszkowskich (Roșcovschi) mieszkała także w Rumunii, zaś forma Ροσκόφσκι jest poświadczona w Grecji. W dawnej formie nazwiska „Roszko”, dochowanej do dzisiaj, można zasadnie upatrywać pierwotnej formy (protonazwiska) części Roszkowskich. W przeszłości zdarzało się, że nazwisko to, na skutek zaniku iloczasu, zapisywano jako „Rószkowski” oraz „Ruszkowski” i z tego powodu po dziś dzień niektórzy Roszkowscy noszą tak właśnie zapisywane nazwisko.

Nazwisko to, po raz pierwszy poświadczone w znanych nam źródłach w 1384 roku w Wielkopolsce (zapisane jako Rosscowski), w 1387 roku w ziemi łęczyckiej (zapisane jako Roszcowski, Roscowski) i dopiero w 1449 roku na Podlasiu [obacz powyżej zdjęcie odpisu ostatniego z tych poświadczeń sporządzonego przez Ignacego Kapicę na przełomie XVIII i XIX wieku], było wykuwane aż do pierwszych lat XVII wieku w różnych miejscach ówczesnego Królestwa Polskiego, Wielkiego Księstwa Litewskiego i, niewykluczone, Wielkiego Księstwa Moskiewskiego. To zjawisko poświadcza - a zarazem tłumaczy - wielorakość pochodzenia współczesnych Roszkowskich. Rzadkość, a niekiedy zupełny brak najstarszych źródeł pisanych czyni niemożliwymi próby bezdyskusyjnego powiązania niektórych nowożytnych Roszkowskich z tymi najstarszymi poświadczeniami. Co więcej, ogólny obraz staje się jeszcze mniej czytelny, za to bardziej zagadkowy, wziąwszy pod uwagę tradycje herbowe przekazywane przez Roszkowskich, których większość jest pochodzenia szlacheckiego, wywodząc się bądź z drobnej szlachty, bądź od osób uszlachconych przez królów polskich, a w drugiej połowie XIX wieku przez cesarzy rosyjskich. Najkompletniejszy wykaz herbów, jakimi pieczętowali się Roszkowski, zestawiony w herbarzu Tadeusza Gajla, obejmuje trzynaście herbów, przy czym liczbę tę można zredukować do tuzina zważywszy na to, że Rolicz jest odmianą herbu Rola.

Przynajmniej od połowy XVII wieku najczęściej używanym przez Roszkowskich herbem jest Ogończyk, wskazywany przez nich w licznych legitymacjach szlachectwa, stąd też ten wizerunek tegoż właśnie herbu, pochodzący ze współczesnego witraża z kościoła parafialnego w Płonce Kościelnej na Podlasiu, widnieje na zdjęciu powyżej. Mimo to, że większość Roszkowskich to potomkowie założycieli Roszków na Podlasiu z pierwszej połowy XV wieku, całościowy obraz wciąż pozostaje niejasny, tym bardziej, że w momencie, w którym powstał pomysł powołania niniejszego projektu, znane były wyniki testów Y-DNA trzech Roszkowskich pochodzące z różnych laboratoriów i przynoszące rozbieżne, trudne w interpretacji wyniki. Co więcej, karczunek i akcja osadnicza prowadzone były w warunkach słabej jeszcze na terenach puszczańskich władzy książęcej i nieustalonych granic. Dlatego trudno dostępne nadziały zasiedlali zazwyczaj przedstawiciele kilku spokrewnionych ze sobą rodzin, służacych sobie nawzajem pomocą i wsparciem w pierwszym, trudnym i niekiedy niebezpiecznym czasie. Uprawnione jest założenie, że podobnie postępowali pierwsi Roszkowscy i ich dalsi krewni. Dotychczas nie udało się ustalić genetycznego pokrewieństwa głównej linii Roszkowskich z żadną z okolicznych rodzin ani też innych rodzin o wspólnej przynależności herbowej.